ب. کاوش جهت فهم پیام قرآن و نسخه‌های متعدد درمانی آن. (ترتیل معنوی)

طرح سؤال:

روش کاوش جهت فهم پیام قرآن «طرح سؤال از ترجمة آیات» می‌باشد.

طرح سؤال، نقش اساسی در تمرکز و جهت‌دهی فکر در امر تدبر و انگیزه‌ای قوی برای پیگیری آیات می‌باشد و اساسا ذهنی که سؤالات مشخصی ندارد تا که نیازهای فکری و روحی‌اش پاسخ بگیرد، انگیزه‌ای برای تدبر در آیات نخواهد داشت.

(1)   دقت در ترجمه‌های معتبر:

جهت طرح سؤال ابتدا لازم است از میان ترجمه‌های معتبر مانند: پاینده، مکارم شیرازی، فولادوند، مجتبوی، الهی‌قمشه‌ای و ... یک یا چند ترجمه را انتخاب نمود. آنگاه با زمینه‌سازی قبلی که در مرحلة‌ قرائت صورت گرفته است به سراغ ترجمه‌هاس رفت و طرح سؤال را آغاز نمود. آنچه که در طرح سؤال مورد نظر است با توجه به نبودن ترجمة‌ صحیح،‌ دقت عقلانی در آیات و طرح سؤال در حوزه ترجمه هر آیه می‌باشد و در ادامه و در صورت استفاده از چند ترجمه:

ـ پرسش از معنای لغات و دقت در ترجمه‌ها جهت پیدا کردن یک معنای نسبی برای هر لغت ...

ـ پرسش از لغات مشابه هر کلمه و علت گزینش این لغت از میان آنها (البته با توجه با معنای نسبی کشف شده برای هر لغت)

ـ پرسش از این که اساسا ضرورت وجود هر یک از لغات در آیه چیست.

ـ پرسش از اینکه ضمایر و اسمهای اشاره به چه چیزی اشاره دارند؟

ـ پرسش از اینکه با توجه با معنای نسبی کشف شده برای هر لغت، کنار هم قرار گرفتن آنها در یک جمله چه معنایی ایجاد می‌کند؟

 و هر سؤال دیگری که با توجه با ترجمة ظاهری که در مد نظر است به فهمیدن عمق و باطن آیه کمک می‌کند.

(2)   استمرار مرحلة‌ قرائت برای طرح سؤال:

یکی از عواملی که در قوی شدن قدرت طرح سؤال و تدبر نقش اساسی داشته و دو نکتة ژرف نگری و عاقبت‌نگری که اساس تدبر را شکل می‌دهند را در زمینة طرح سؤال دخیل می‌کند استمرار قرائت می‌باشد. همانطور که قبل از طرح سؤال به طور مکرر به قرائت پرداختیم (با رعایت نکات خاص خود) و برای مراحل بعدی زمینه سازی نمودیم و با دقت در ترجمه سعی در طرح سؤال نمودیم زمانی که اختصاصا می‌خواهیم برای طرح سؤال قرار دهیم نیز ضروری است که حال و هوای قرائت را حفظ و تداوم بخشیم که هر چه به این موضوع اهمیت بیشتری قائل باشیم سؤالات اساسی و عمیق بهتر و بیشتری را می‌توانیم طرح نمائیم.

دادن پاسخ:

تا این مرحله، تدبر اولیه در آیات تمام شده است مرحلة بعدی سعی در دادن جوابهای مناسب به سؤالات مطرح شده می‌باشد که رعایت مراحل ذیل الزامی می‌باشد:

(1)   توجه به زمینه‌ها و کلیدها:

زمانی که بحث از زمینه‌ها و کلیدها می‌کنیم ممکن است به ذهن برسد که رعایت آنها قبل از تدبر یا هنگام قرائت تنها الزامی است این گمان ناصواب است زیرا زمینه‌ها و کلیدها مخصوصِ جریان تدبر که شامل «قرائت، کاوش،‌ عمل»‌ است، می‌باشد بنابراین در مرحلة‌ دادن پاسخ نیز ضروری است که آنها را دقیقا رعایت کنیم که در غیر این صورت نخواهیم توانست پاسخهای مناسب را از دل آیات دیگر و به کمک تعقل خود دریابیم و عملا تدبر ما ناقص صورت گرفته است.

(2)    درنگ و تأنی در آیات و پرهیز از عجله:

«در برابر شگفتیهای قرآن بایستید ... و مبادا فکر شما رسیدن به آخر سوره باشد» (کنز، خ4117)

«آیات قرآن گنجینه هستند پس هرگاه گنجینه‌ای گشوده گشت پس بر تو سزاوار است با دقت بنگری که در آن چه چیزی نهفته است.»‌ (امام سجادب15، ح2)

عامل عجله و شتاب براساس آیة شریفة 37 انبیاء (خلق الانسان من عجل) با سرشت انسان عجین گشته و می‌تواند مانع از تأنی و تدبر در پیامها و حوادث گردد و از طرفی براساس احادیث فوق موظف به درنگ و تأنی در آیات هستیم، لذا نیازمند صبر و حوصله فراوانی در امر تأنی در آیات خواهیم بود.

 تا زمانی که سؤالهای مطرح شده،‌ پاسخ مناسب پیدا نکند و ابعاد آیه برای انسان روشن نگردد نباید به جمع‌بندی و نتیجه‌گیری پرداخت و در عمل بکار گرفت و به دیگران تبلیغ نمود و لذا است که باید عامل روانی شتاب را با صبر و حوصله و با کمک از خداوند و قرآن مهار نموده تا بتوانیم هر چه صحیح‌تر به سؤالات پاسخهای مناسب بدهیم.

(3)   تداوم قرائت و مرور مکرر آیات:

در اینجا ضروری است خوانندة‌ محترم را به نکات قبلی که در قرائت ذکر کردیم رجوع دهیم تا اهمیت قرائت در این مرحله نیز مشخص گردد. آنچه که فعلا مد نظر است یک سلسله قرائت جداگانه و مستمر از ابتدا تا انتها به عنوان امر واجب روزانه است که حداقل ده آیه را در برگیرد و در طول سال منجر به ختمهای مکرر قرآن همراه با دقت به صورت ترتیل لفظی شود.

اهمیت این قرائتِ جداگانه از تدبر، این است که در حین دادن پاسخ ذهن به طور خودکار با استفاده از این قرائتها به آیات مشابه و موضوعاتی که در قرآن مطرح است و به حل سؤالات کمک می‌کند، می‌پردازد و از آنها کمک می‌گیرد. و از طرفی انس ایجاد شده در هر روز نیاز انسان به قرآن را تشدید کرده و رجوع آن را مکرر نموده و تدبر را تقویت می‌نماید.

(4)   بکار انداختن فکر (بعد از 3 مرحلة‌ بالا) جهت پاسخگویی به سؤالات.

بعد از طرح سؤال و با توجه به جریان آیات به همراه بکارگیری فکر و عقل در ابتدا باید سؤالات ادبی و معانی لغات و ... را پاسخ گفت و سپس به کمک آنها سؤالات محتوایی را جواب داد. در این مرحله رعایت 2 نکته ضروری است:

الف. صبر و شکیبایی که قبلا نیز در مورد آن توضیح دادیم.

ب. سکوت و تمرکز و فراغت.

«راهنمایی عقل اندیشیدن است و راهنمای اندیشیدن‌و نتیجه گرفتن سکوت می‌باشد.» (اصول کافی، ج1، کتاب‌ عقل.)

شکل‌گیری جریان تدبر و تفکر، در محیطهای شلوغ بدون پشتوانة قوی از تفکرات و تاملات در خلوتها، از عمق کمی برخوردار می‌باشد و عمدتا در سطح مسائل جریان دارد.

شوق درمان دردهای فکری – روحی و اجتماعی‌، رنج خلوت و تنهائیِ تفکر را هموار می‌نماید و انسان را به ایجاد محیطی فارغ از غوغای زندگی روز‌مره می‌کشاند. به هر حال با توجه به امکانات، محیطی هر چه موافق‌تر و زمانی هر چه مناسب‌تر را برای امر تدبر و تفکر در آیات باید برگزید.